Co warto zobaczyć w Nowej Hucie? Atrakcje i zabytki

Krakowska Nowa Huta będąca niegdyś osobnym miastem zbudowanym na potrzeby kombinatu metalurgicznego przez lata kojarzyła się z byciem miejską sypialnią, a nie atrakcją turystyczną. Sytuacja ta sukcesywnie się zmienia i między innymi przez ciekawą architekturę Nowa Huta staje się coraz częściej odwiedzana przez zwiedzających Kraków. Co warto zobaczyć w Nowej Hucie? Jakie są atrakcje i zabytki? Podpowiadamy co warto zwiedzić w Nowej Hucie i gdzie coś zjeść.

Nowa Huta została zaprojektowana i wybudowana w latach 50. XX wieku jako modelowe miasto w epoce komunizmu. Miała być miejscem zamieszkania dla robotników kombinatu metalurgicznego im. Lenina, a jej plan urbanistyczny nawiązywał do założeń miast idealnych czy też do koncepcji miasta-ogrodu. Z czasem, Nowa Huta stała się symbolem oporu wobec reżimu komunistycznego, co jeszcze bardziej wzbogaciło jej historyczne i kulturowe znaczenie. Co warto zobaczyć w tej zabytkowej już dzielnicy?

Plac Centralny

Plac Centralny, jak sama nazwa wskazuje, miał stanowić centrum nowego socjalistycznego miasta. To od Placu Centralnego odchodzą główne ulice Nowej Huty w tym obecna al. Solidarności prowadząca prosto do bram kombinatu. Otoczenie placu to budynki mieszkalne i handlowo-usługowe, a także duży park znany jako Łąki Nowohuckie. Plac jest ważnym centrum przesiadkowym i łatwo do niego dojechać tramwajami z centrum Krakowa.

Plac Centralny wraz z przylegającymi do niego zabudowaniami oraz Aleją Róż to jedno z najbardziej charakterystycznych miejsc w tej części miasta. W stojących tu kamienicach można dostrzec cechy renesansowe. Architektura otaczająca Plac Centralny jest klasycznym przykładem socrealizmu, który dominował w Polsce w okresie stalinizmu. Styl ten, narzucony przez władze komunistyczne, miał na celu ukazywanie potęgi i stabilności państwa socjalistycznego.

Przy samym placu zobaczyć można na przykład stare neony. Przy Al. Róż stał niegdyś pomnik Lenina. Dziś zjemy tu popularne lody Good Lood, odwiedzimy stary bar mleczny z epoki komunizmu czy starą restaurację Stylowa. Przy budynkach Nowohuckiego Centrum Kulty znajduje się mały park foodtrucków, a obok słynny Max Grill będący jednym z ciekawszych miejsc na jedzenie w Nowej Hucie.

Obok Alei Róż niedaleko Pl. Centralnego znajduje się niewielki park – Park Ratuszowy. W niewielki parku o powierzchni 2,2 hektara miał stać ratusz Nowej Huty. Koncepcję tą jednak porzucono.

Huta Tadeusza Sendzimira i Aleja Solidarności

Zwiedzając Nową Hutę z Placu Centralnego warto przejść, przejechać lub dostać się komunikacją miejską przez główną ulicę Nowej Huty czyli Aleję Solidarności (dawna Aleja Przodowników Pracy, a następnie Aleja Lenina) w kierunku Centrum Administracyjnego Huty im. Tadeusza Sendzimira. Po prawej stronie alei znajdują się stare budynki z pasażami handlowymi z czasów PRL.

Pod samym wejściem na teren dawnego kombinatu znajdował się wielki napis Huta im. Lenina dziś głoszący napis Huta im. T. Sendzimira. Od czasu do czasu można zwiedzać monumentalne budynki Centrum Administracyjnego w tym również znajdujące się pod nimi schrony. Dla fanów pojazdów z epoki PRL pomiędzy jednym z budynków dawnego centrum administracyjnego, a wejściem na teren kombinatu stoi zaparkowany wrak milicyjnej polewaczki z okresu PRL.

Zalew Nowohucki

Nowa Huta miała być miejscem pracy, zamieszkania oraz oczywiście rozrywki dla zamieszkujących nią przodowników pracy i walki o socjalizm. Z tego tytułu władze rękami obywateli zbudowały w jej pobliżu teren rekreacyjny w postaci Zalewu Nowohuckiego. W czasach świetności komunizmu było to niezwykle popularne miejsce rekreacyjne, z czasem jego znaczenie podupadło ale ostatnimi laty znów jest to jeden z najpopularniejszych terenów spacerowych i rekreacyjnych w tej części Krakowa.

Przy Zalewie Nowohuckim znajduje się tężnia solankowa oraz park foodtrucków. Na wodach zalewu zobaczyć można pokazy grających fontann multimedialnych. Na brzegach zalewu istnieje dobrze rozwinięta infrastruktura w postaci leżaków, ławek, a także na przykład boisk czy siłowni plenerowej. Obok znajduje się kompleks czynnego w okresie letnim jedynego krakowskiego basenu odkrytego – Basen Wandzianka. Sam zalew to dobre miejsce na spacer obok którego znajduje się inne dość ciekawe miejsce.

Dworek Jana Matejki w Krzesławicach

Dworek Jana Matejki, a tak naprawdę wiejska chata słynnego artysty, to niewielkie muzeum położone nieopodal zalewu. Chata nie jest przesadnie imponująca. Wewnątrz nie znajdziemy tak wielu pamiątek czy dzieł malarza jak w Domu Jana Matejki ale jest to dosyć interesujące miejsce które szeroko opisujemy w jednym z poprzednich artykułów.

Bilety do dworku są dość drogie jak na to co oferuje ekspozycja ale obok dworku znajduje się popiersie artysty oraz mały dość zapuszczony park, które możemy zobaczyć za darmo. Na posesji obok znajduje się przywieziony spod Krakowa drewniany kościół. Niezbyt atrakcyjny ale jeśli już tu jesteśmy to można go odwiedzić.

Kopiec Wandy

Czego nie warto zobaczyć w Nowej Hucie? Kopca Wandy. Nie da się ukryć, że jest to jeden z najmniej atrakcyjnych kopców w Krakowie. W artykule o atrakcjach Nowej Huty wspominamy o nim tylko po to, by nikt nie zarzucił nam że nie ma o nim wzmianki. Powiedzieć, że widok z kopca nie jest imponujący to nie powiedzieć nic. Dojazd też nie jest zbyt prosty dlatego odradzamy zwiedzanie Kopca Wandy. Lepiej w Krakowie odwiedzić Kopiec Krakusa lub słynny Kopiec Kościuszki. Tutaj szerzej opisujemy Kopiec Wandy.

Opactwo Cystersów w Mogile

Historia opactwa Cystersów w Mogile sięga 1222 roku gdy biskup Iwo Odrowąż sprowadził zakon pod Kraków. Kompleks opactwa składa się kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Wacława oraz zabudowań klasztornych, a także ogrodu klasztornego ze stacjami Drogi Krzyżowej. Przed kościołem stoi pomnik Jana Pawła II. Znajduje się tu również Ołtarz Pamięci Narodowej i pomnik Jerzego Popiełuszki.

W okolicy klasztoru warto zobaczyć też unikatowy drewniany kościół Narodzenia Pańskiego i św. Bartłomieja Apostoła, który do 1851 roku był kościołem parafialnym podkrakowskiej wsi Mogiła. To zabytkowa budowla wykonana z drzewa modrzewiowego będąca jednym z najbardziej wyjątkowych drewnianych kościołów nie tylko w okolicy Krakowa ale i w całej Polsce.

To najstarszy drewniany trzynawowy kościół w układzie halowym. Po przeciwnej stronie ulicy znajduje się też niewielki park przylegający do zabytkowej Willi Rogozińskich, która niestety nie jest dostępna do zwiedzania. Klasztor i klasztorne muzeum można za to zwiedzać.

Zabytkowe osiedla

Cała stara Nowa Huta to już zabytek ale dla fanów starej architektury zwiedzających Nową Hutę najciekawszym miejscem jest nie Plac Centralny a pierwsze nowohuckie osiedla. Pierwszym blokiem postawionym w Nowej Hucie jest znajdujący się na najstarszym nowohuckim osiedlu czyli os. Wandy blok numer 14. Budowa osiedla Wandy rozpoczęła się 23 czerwca 1949 roku. Osiedle to, znane początkowo jako osiedle A-1 Południe uwiecznione zostało w filmie Człowiek z marmuru Na osiedlu zobaczyć można też niewielki cmentarz parafialny w Mogile na którym znajduje się kwatera cmentarza wojennego z I wojny światowej.

Muzeum Nowej Huty

Nieopodal osiedla Wandy znajduje się jedna z ciekawszych atrakcji Nowej Huty czyli Muzeum Nowej Huty ulokowane w klasycystycznym budynku dawnego kina Światowid z lat 1955-1957 projektu Andrzeja Uniejewskiego. W zbiorach muzeum mieszczącego się pod adresem os. Centrum E 1 zobaczyć można m.in. propagandowe plakaty z okresu PRL, wyposażenie mieszkań z epoki, a także ekspozycje poświęconą oporowi przeciwko władzy komunistycznej. Do zwiedzania dostępne są też piwnice budynku konstruowane z myślą o przeznaczeniu ich na schrony przeciwlotnicze.

Ciekawostką o Nowej Hucie, którą warto przy tej okazji przytoczyć, jest to że z przeznaczeniem na schrony budowano piwnice wszystkich bloków i budynków użyteczności publicznej na terenie Nowej Huty budowanych do początków lat 60. ubiegłego wieku. Tutaj piszemy szerzej o Muzeum Nowej Huty. Muzeum posiada też niewielki oddział w zespole szkół znajdującym się przy Zalewie Nowohuckim ale tamta ekspozycja nie jest przesadnie atrakcyjna.

Krzyż Nowohucki

Nowa Huta początkowo jako miasto, a później jako dzielnica miała być modelowym przykładem socjalizmu w którym nie było miejsca na Kościół i religię. Wprawdzie budowa kościoła w Nowej Hucie była planowana ale władze nie miały zamiaru wywiązać się z obietnicy jego postawienia. Mieszkańcy Huty już 17 marca 1957 roku samodzielnie postawili krzyż w miejscu w którym miał stanąć kościół. 27 kwietnia 1960 roku władze chciały usunąć krzyż co wywołało zamieszki i walki z milicją w obronie krzyża, który ostateczne obroniono.

Dziś w nieco innym miejscu można zobaczyć trzecią wersję krzyża przed kościołem znajdującym się na os. Teatralnym. Nie był to jednak pierwszy kościół w Nowej Hucie ale zanim do niego dojdziemy warto zwrócić uwagę na samą budowlę Teatru Ludowego i przejść do jeszcze innej atrakcji w Nowej Hucie.

Czołg IS-2 na osiedlu Górali

Kolejna atrakcja to radziecki czołg IS-2, usytuowany na osiedlu Górali, niedaleko Teatru Ludowego. Czołgi tego typu produkowane w Związku Radzieckim w latach 1943-1945 były ważnym elementem uzbrojenia armii radzieckiej podczas II wojny światowej. Egzemplarz po jej zakończeniu przekazany został Ludowemu Wojsku Polskiemu. Czołg stojący w Nowej Hucie, oznaczony jako 137 brał udział w prawdziwych walkach i po wojnie służył do szkolenia załóg. Mimo kontrowersji związanych z radzieckim dziedzictwem, czołg pozostał na swoim miejscu od 1969 roku, kiedy to został przekazany Muzeum Czynu Zbrojnego. Choć planowano jego usunięcie ostatecznie zdecydowano się go zachować jako pamiątkę historyczną. Tutaj więcej o czołgu w Nowej Hucie.

Kościół Matki Bożej Królowej Polski Arka Pana

Pierwszym wybudowanym w Nowej Hucie kościołem był kościół znany jako Arka czyli kościół Matki Bożej Królowej Polski z lat 1967-1977. Wmurowanie kamienia węgielnego pod świątynię miało miejsce 18 maja 1969 roku. Kamień węgielny wmurował tu Karol Wojtyła, a 15 maja 1977 roku dokonał konsekracji świątyni. Wygląd kościoła jest dość kontrowersyjny. Przypomina kaplicę w Ronchamp lub też arkę. Ciekawostką o świątyni jest to, że na kotwicy Arki znajduje się pierwszy broniony krzyż z Nowej Huty. Obok kościoła znajduje się Bieńczycki Plac Targowy ze słynnymi zapiekankami.

Neony w Nowej Hucie

Jedną z ciekawych chociaż dość oryginalnych atrakcji w Nowej Hucie są znajdujące się tu neony. Wprawdzie lampy wyładowcze rozświetlały głównie przedwojenne ulice polskich miast we Lwowie czy w Warszawie to ta forma reklamy popularna była też w okresie PRL-u. Kilka starych zabytkowych neonów pozostało w Nowej Hucie i wciąż można je zobaczyć. Najsłynniejsze i zwykle świecące neony w Nowej Hucie to neon na budynku dawnego Kina Świt wzniesionym według projektu Andrzeja Uniejewskiego w latach 1951-1953 pod adresem os. Teatralne 10 oraz neon odrestaurowany neon Markiza na jednym z budynków przy pl. Centralnym. To jedyne dwa oryginalne nowohuckie neony co do których można mieć pewność, że w czasie naszej wycieczki będą rozświetlone.

W Nowej Hucie znajduje się też słynny neon Teatru Ludowego ale często w nocy nie jest włączony, podobnie jak neon restauracji Stylowa. Jest tu też kilka starych neonów, które nie świecą od dziesiątek lat (Ludwik, Jubilatka) oraz wiele neonów współczesnych, które odwołują się do tradycji dawnych reklam.

Łąki Nowohuckie

Łąki Nowohuckie to wyjątkowy teren zielony w Nowej Hucie, który od 2003 roku posiada status użytku ekologicznego, a od 2011 roku jest częścią programu Natura 2000. Ten obszar, o powierzchni 57,17 hektarów, położony w pradolinie Wisły, jest domem dla ponad 370 gatunków roślin oraz wielu chronionych gatunków ptaków i zwierząt. Łąki te powstały na terenie dawnego XVIII-wiecznego koryta Wisły, co nadaje im unikalny krajobraz i bogactwo przyrodnicze. To doskonałe miejsce na spacery i rekreację, z licznymi ścieżkami spacerowymi, rowerowymi, a także drewnianymi pomostami, które umożliwiają obserwację przyrody bez jej niszczenia. Na miejscu znajdują się również ławki, punkty widokowe i plac zabaw, co sprawia, że jest to idealne miejsce na spędzenie czasu na świeżym powietrzu. Nie jest to najlepsze miejsce na spacer w Krakowie ale w Nowej Hucie jedno z lepszych.

Co zjeść w Nowej Hucie?

Gdzie zjeść w Nowej Hucie? Mimo że Nowa Huta staje się coraz bardziej popularnym miejscem to naprawdę dobrych restauracji w Nowej Hucie nie ma. Jest tu kilka restauracji ale osobiście nie polecamy żadnej z nich. Polecić można za to tanie bary mleczne zapewniające prawdziwy klimat PRL-u oraz kultowy już i naprawdę interesujący grill koło NCK.

Bary Mleczne w Nowej Hucie

Bary mleczne były jednym z charakterystycznych elementów życia codziennego w Polsce Ludowej (PRL). Te tanie jadłodajnie oferowały proste, domowe posiłki. Do dzisiejszych czasów przetrwało kilka barów mlecznych na terenie Nowej Huty. Ich wystrój i klimat praktycznie niczym nie różni się od tego jak wyglądały krótko po otwarciu. Klientela bywa tu oryginalna i na pewno nie są to posiłku zjedzone w najprzyjemniejszych okolicznościach ale są za to niezwykle tanie.

Przy Placu Centralnym znajdziemy Bar Mleczny Centralny, na os. Teatralnym koło budynku Kina Świt Bar Mleczny Północny, Bar Mleczny Szkolny na os. Na Skarpie, jeden z najtańszych barów mlecznych w Krakowie to Bar Mleczny Bieńczyce na os. Kazimierzowskim nieco dalej od samego historycznego centrum Nowej Huty. Tutaj więcej o barach mlecznych w Nowej Hucie.

Max Grill

Max Grill w Nowej Hucie, znajdujący się przy parkingu obok Nowohuckiego Centrum Kultury, to popularne miejsce na kiełbaski i inne dania z grilla. Oferuje szersze menu niż słynna niebieska Nyska pod Halą Targową, w tym kiełbaski, mix mięs, kurczaka, golonko, stek z karkówki, grill burger oraz dodatki takie jak frytki i grillowana cebula. Miejsce jest niezwykle popularne, ceny nie są może najniższe (kiełbasa jest droższa niż ze słynnej Nyski) ale porcje są duże.

Nowohuckie lodziarnie

W Nowej Hucie wpaść można też do popularnej lodziarni Lodowa Huta na osiedlu Centrum C9 lub wybrać się do sieciowej Good Lood, której jeden z lokali znajduje się przy samej Alei Róż.