Podgórze, a dokładniej Stare Podgórze, to ciekawy obszar Krakowa należący niegdyś do podkrakowskiego miasta Podgórze. Wiele osób przechodzi tu kładką i zastanawia się co zobaczyć na Podgórzu w Krakowie. Jakie są ciekawe miejsca na Podgórzu? Co zobaczyć w dzielnicy Podgórze? Oto przewodnik po zwiedzaniu atrakcji Podgórza w Krakowie. Podpowiadamy co zobaczyć.
Rynek Podgórski i kościół św. Józefa
Zwiedzanie Podgórza warto rozpocząć od jego najbardziej charakterystycznego punktu. Rynek Podgórski, bo o nim mowa, to najważniejszy plac dawnego miasta Podgórze znanego jako Wolne i Królewskie Miasto Podgórze w czasach okupacji austriackiej znanego też jako Josephstadt.
Podgórze założono w 1784 roku i ostatecznie włączono do Krakowa w 1915 roku. Rynek Podgórski wytyczony był w miejscu skrzyżowań drogi do Wieliczki i dalej do Lwowa, do Kalwarii Zebrzydowskiej oraz oczywiście do samego Krakowa. W czasach miasta Podgórze Rynek określano wówczas jako Rynek Główny. Stał (i stoi do dziś) przy nim budynek Nowego Ratusza (z charakterystycznym napisem Magistrat i herbem Podgórza na fasadzie) znajdujący się na rogu ul. Limanowskiego. Stary ratusz Podgórza znajduje się po drugiej stronie ulicy i jest do dworek Pod Białym Orłem pod adresem Rynek Podgórski 14.
Kolejnym budynkiem atrakcyjnym przy Rynku Podgórskim jest charakterystyczny kościół św. Józefa wzniesiony w neogotyckim stylu w latach 1905-1909 o którym wspominamy więcej w osobnym artykule. Wstęp jest darmowy. Przy Rynku zobaczyć można odsłonięte dawne tory linii tramwajowej, która kiedyś jeździła dookoła Rynku przed schodami do kościoła bowiem mieściła się tu pętla tramwajowa.
Niestety tylko niektóre budynki przy Rynku Podgórskim to stare zabytkowe kamienice. Fragment po prawej stronie to domy wzniesione w stylu socjalistycznym.
W okresie przedświątecznym na Rynku Podgórskim urządzany jest jarmark świąteczny znany pod nazwą Podgórskie Targi Rzeczy Wyjątkowych, którego gwiazdą każdego roku jest około stuletnia karuzela z pięknym napisem Lwów.
Park Bednarskiego i stare wille
W 1884 roku, zaproponowano projekt przekształcenia dawnego kamieniołomu w park, który rozpoczął się w 1891 roku. Ten obszar stał się drugim publicznym parkiem obok Plant im. Floriana Nowackiego w Podgórzu. Ostatecznie park został otwarty w niedzielę, 19 lipca 1896 roku. W pierwotnej fazie nie obejmował takiej powierzchni, jak dzisiaj, ponieważ niektóre obszary były wciąż wykorzystywane do wydobycia kamieni. Jeszcze przed wybuchem I wojny światowej, i śmiercią samego zainteresowanego, nadano parkowi imię Wojciecha Bednarskiego, który zmarł w 1914 roku.
W 1937 roku do stojących w parku pomników Mickiewicza, Kościuszki i Sobieskiego dołączyło również popiersie Wojciecha Bednarskiego wykonane przez Stanisława Popławskiego. Niestety pierwotne pomniki nie przetrwały do dzisiejszych czasów, a zachowany został jedynie pomnik Bednarskiego. W 2023 roku zakończyła się rewitalizacja parku, w ramach której odrestaurowano ceglany Domek Ogrodnika i zmieniono nawierzchnię niektórych alejek.
W opinii wielu, a także w naszej opinii, jest to najpiękniejszy park w Krakowie. Do jego zalet zaliczyć można ciekawe położenie i widoki na skały, ciekawą historię i interesujące ukształtowanie. W okresie bez roślinności z parku ciekawie widać Most Piłsudskiego i okolice Podgórza. Park mimo że znajduje się w mieście to sprawia wrażenie miejsca dosyć dzikiego. Można tu spotkać wiewiórki i inne niewielkie zwierzątka. Przed wejściem do parku przy ul. Parkowej znajdują się dwie piękne wille – Mira i Julia. Z parku widać też budynek liceum – o tych trzech budynkach wspominamy w tekście nieco później.
Kościół św. Benedykta i Wzgórze Lasoty
W zespole wzgórz Krzemionki Podgórskie najsłynniejszym chyba wzgórzem jest Wzgórze Lasoty. To miejcie spacerów po Podgórzu zarówno dla mieszkańców Krakowa jak i turystów, którzy kierują się tu zwykle po spacerze po Parku Bednarskiego. Na wapiennym wzgórzu na reliktach dawnej romańskiej rotundy zbudowano tu najmniejszy kościół w Krakowie – kościółek św. Benedykta, którego historia ma sięgać około 1044 roku lub czasach po odbudowie w 1160 roku. Niegdyś można było go zobaczyć tylko 21 marca oraz w Rękawkę. Teraz można go zwiedzić w soboty w okresie wakacyjnym od 10:00 do 13:00. Kościółek o kilku stylach. Na wzgórzu obok kościoła co roku odbywa się słynny festyn Rękawka.
Kopiec Krakusa
Kopców w Krakowie jest kilka, a ten jest jednym z najciekawszych. Kopiec Krakusa lub też Kopiec Kraka ma być grobowcem legendarnego władcy. W rzeczywistości to kopiec o nieznanym czasie powstania oraz nieznanej dacie powstania. Istnieje kilka teorii o przeznaczeniu kopca, który miał być celtyckim grobowcem. W czasie austriackiej okupacji wzniesiono tu fort 33 Krakus zniszczony w 1933 roku przy okazji prac archeologicznych na kopcu. Towarzyszące mu koszary rozebrano w 1954 roku.
Dziś po forcie pozostały tylko relikty w postaci umocnień ziemnych. Kopiec jest jednym z najsłynniejszych miejsc w Krakowie i ciekawym punktem widokowym. Uwaga na jego szczycie bardzo wieje! Można z niego obserwować wschody i zachody słońca. W weekendy to miejsce pikników i grillowania, a nocami odbywają się w jego okolicach libacje alkoholowe.
Cmentarz Podgórski Stary
Najsłynniejszym cmentarzem w Krakowie, który czasem odwiedzany jest przez turystów, jest oczywiście Cmentarz Rakowicki ale jeśli zwiedzamy Podgórze i bliska jest nam jego historia to warto wstąpić przy okazji na położony u stóp Wzgórza Lasoty cmentarzyk czyli Stary Cmentarz Podgórski. Nekropolia powstała prawdopodobnie w latach 1784-1749 zamknięta ostatecznie po założeniu nowego cmentarza w Podgórzu w 1900 roku. Najstarszy zachowany pochówek pochodzi z 1794 roku.
W 1942 roku hitlerowcy zniwelowali około 1/4 powierzchni cmentarza, a następnie zniszczono go w czasie budowy al. Powstańców Śląskich w latach 70. ubiegłego wieku gdy zniszczono na przykład zabytkowy grobowiec Cieślików. Z pierwotnych 1,5 hektara zachowało się około 38 arów cmentarza. Zobaczyć tu można groby najwybitniejszych mieszkańców Podgórza w tym Wojciecha Bednarskiego rodziny Eljasz Rzdikowskich. Cmentarz otwarty jest tak jak inne cmentarze w Krakowie.
Dla osób lubiących zwiedzanie cmentarzy wartym odwiedzenia jest też nowy Cmentarz Podgórski położony u stóp Kopca Krakusa na którym groby w alei zasłużonych prezentują naprawdę wysokie wartości artystyczne.
Plac Bohaterów Getta i Apteka Pod Orłem
To atrakcja dla fascynatów historii z głównym naciskiem na II wojnę światową. Podgórski Mały Rynek, następnie Plac Zgody przed wojną był ważnym punktem przesiadkowym z niewielkim dworcem autobusowym Polskiego Związku Turystycznego z charakterystycznymi starymi pompami paliwa.
Budynek dworca przetrwał do dziś na środku placu ale nie wygląda już tak ładnie jak przed wojną.
W czasie działalności getta w Krakowie był to punkt selekcji i miejsce w którym rozstrzeliwano mieszkańców getta, miała tu miejsce też ostatnia selekcja w historii getta. Stąd też zmiana nazwy na Plac Bohaterów Getta i pomnik w formie krzeseł mający nawiązywać do wyposażenia mieszkań wynoszonego z budynków po mieszkańcach getta.
Apteka pod Orłem, jedyna apteka działająca na terenie getta w Krakowie, była ważnym miejscem konspiracji żydowskiej. Dziś znajduje się tu niewielkie i muzeum dla entuzjastów historii II wojny światowej w którym zobaczyć można dosłownie kilka pomieszczeń, niestety niezbyt bogatych w eksponaty. Muzeum można zobaczyć za darmo we wtorek, zwiedzanie zajmie kilka minut.
Dla fanów historii farmacji ciekawsze w Krajowie jest Muzeum Farmacji UJ.
Fragmenty murów getta
Skoro wspominamy już o historii getta to warto podkreślić, że w Krakowie getto znajdowało się właśnie w dzielnicy Podgórze. Getto utworzono w marcu 1941 roku i zlikwidowano w marcu 1943 roku. W szczytowym okresie getto było domem dla około 20 tysięcy przesiedleńców. Teren getta miał około 20 hektarów. W jego obszarze znajdowało się 320 domów.
Teren getta w Krakowie otoczony był charakterystycznym murem. Wiodły do niego cztery bramy, które nie zachowały się do dzisiejszych czasów, ale zachowało się kilka fragmentów murów. Mury zobaczyć można na tyłach budynku gimnazjum z 1904 roku (obecnie liceum XLIII). Drugi fragment zachowany jest nieopodal przy ul. Lwowskiej 27 gdzie znajduje się tablica pamiątkowa.
Ciekawe obiekty w dzielnicy
Obok wspomnianego już kościoła św. Józefa jednymi z najsłynniejszych budynków w dzielnicy Podgórze w Krakowie są dwie wille znajdujące się przy ul. Parkowej – Willa Julia projektu Władysława Ekielskiego z 1903 roku (nazwana tak na cześć żony Bednarskiego Julii z Adamskich) pod numerem 2.
Drugą willą, przypominającą nieco zameczek, jest Willa Mira z lat 1896-97 projektu Józefa Kryłowskiego wzniesiona w stylu historyzmu dla Dyonizego Matuli, znanego podgórskiego aptekarza. Obydwie wille zachowane są w dobrym stanie i należą do prywatnych właścicieli więc nie są dostępne do zwiedzania. W Krakowie mało jest ciekawych willi więc te dwie często są wspominane i rzeczywiście wyróżniają się na tle wielu innych krakowskich budynków.
O zachowaniu w dobrym stanie nie można mówić w przypadku innego interesującego budynku dzielnicy Podgórze czyli Pałacyku Kryształ. Sporych rozmiarów willa zbudowana została przy zbiegu obecnych ulic Limanowskiego i Lwowskiej w latach 1889-91 według projektu Stanisława Serkowskiego w stylu historyzmu i neobaroku
Inwestorami według niektórych źródeł było “małżeństwo Gesslerów”, a wykonawcą robót Ludwik Struzik przedsiębiorca budowlany i majster murarski z ul. Krakusa 20. Na tyłach willi od 1913 roku znajdowała się Parowa Fabryki Cukrów i Czekolady Kryształ. Fabryka znacjonalizowana po II wojnie (po 1947 roku) i włączona w skład popularnej firmy Wawel, powstałej na mieniu odebranemu właścicielom dawnych krakowskich firm cukierniczych w tym firmy Piasecki, Pischinger i krakowskiemu oddziałowi szwajcarskiego Sucharda. Pałac podobno znajduje się w prywatnych rękach.
Mniej znanym kościołem w dzielnicy Podgórze jest neoromański kościół projektu Jana Sas-Zubrzyckiego przy ul. Zamoyskiego 56 czyli Kościół Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. Kościół z lat 1905-1906 przylega do klasztoru redemptorystów z 1902 roku. Świątynia została wzniesiona z cegły z kamiennymi detalami, przyjmując plan krzyża łacińskiego. Jest trójnawową bazyliką z transeptem i pięciobocznie zamkniętym prezbiterium z kaplicami bocznymi. We wnętrzu warto zwrócić uwagę na organy z wytwórni organów Rudolfa Haasego z ul. Piaskowej 9 we Lwowie.
Interesującym gmachem jest dawny gmach Sądu Powiatowego i Urzędu Podatkowego Miasta Podgórza z 1905 roku wzniesiony przy ul. Czarnieckiego 3 według projektu Ferdynanda Lieblinga. Budynek funkcjonujący później jako miejsce egzekucji i areszt w czasie funkcjonowania getta, a następnie areszt śledczy. Podobno to w tym areszcie powstał utwór Czarny chleb i czarna kawa Jerzego Filasa.
Przy ul. Krzemionki 11 znajduje się budynek obecnego liceum ogólnokształcącego dobrze widoczny z Parku Bednarskiego. Gmach budowany był z myślą o Cesarsko Królewskim Gimnazjum w Podgórzu. Budynek projektu Jerzego Strużkiewicza ukończono krótko przed wybuchem I wojny światowej. Po I wojnie był siedzibą Akademii Górniczo-Hutniczej aż do wybudowania głównego gmachu, a ostatecznie odebrano go AGH po II wojnie.
Przed I wojną światową okupacyjne władze austriackie stworzyły w Krakowie Twierdzę Kraków. Większość fortów twierdzy, ze względu na rozwój nowych broni, nie była już użyteczna w chwili wybuchu I wojny światowej. Tak było w przypadku fortu/wieży artyleryjskiej 31 Benedykt z lat 1853-1856 projektu Feliksa Księżarskiego. Fort znajduje się na Wzgórzu Lasoty i służył do obrony Traktu Lwowskiego. Fort, przypominający trochę wzniesione w tym samym czasie obiekty Cytadeli we Lwowie, nie jest dostępny do zwiedzania.
Niezbyt znaną atrakcją jest Park Zdrojowy przy Rondzie Matecznego to miejsce w którym znajdowało się uzdrowisko Mateczny. Do dziś czerpana jest tu woda mineralna siarczano-chlorkowo-sodowo-wapniowo-magnezowa. Źródło wody znaleziono tu w 1898 roku na terenie należącym do Antoniego Matecznego w czasie poszukiwania wody pitnej. Mateczny był znanym architektem i radnym miasta Podgórze. Po odkryciu wód wzniósł tu Zakład Kąpielowy Wody Siarczano-Solankowej Antoniego Matecznego otwarty w 1905 roku. W Parku Zdrojowym do dziś znajdują się budynki dawnego uzdrowiska.
Korona Kraków to klub sportowy założony w 1919 roku w Podgórzu. W 1925 roku dla klubu oddano tereny znajdujące się przy ul. Parkowej na których obszarze wzniesiono stadion zamieniony później na sad. W 1947 roku na szczycie wzniesienia pod adresem Parkowa 12a wzniesiono budowany przez junaków stadion oddany do użytku w latach 1951-1953. Dziś budowla znana jako stadion na Krzemionkach wygląda nieco strasznie ale jeśli lubicie takie klimaty to warto ją odwiedzić. Na Krzemionkach znajduje się też siedziba TVP Kraków i betonowa wieża RTV SLR Krzemionki.
Osoby które widziały fragmenty zachowanych murów getta w Podgórzu mogą przy okazji zwrócić uwagę na budynek szkoły przy Limanowskiego 60-62. To budynek dawnego Gimnazjum 35 z 1904 roku wzniesiony w mieszance różnych stylów według projektu Zygmunta Luchsa. Niestety zniszczono oryginalną kaplicę i przerobiono ją na salę gimnastyczną. Szkoła znana jako “Pod Benedyktem” lub “Pod Bogiem Ojcem” to obecne liceum numer XLIII. Na elewacji gmachu szkoły można zobaczyć herb miasta Podgórze.
Pozostałe atrakcje
Poza wymienionymi wyżej miejscami na Podgórzu jest kilka mniej lub bardziej ciekawych miejsc czy też miejsc, które nie zasługują na miano “atrakcji” ale z dziwnych powodów wymieniane są jako atrakcje. Takim właśnie miejscem są “kolorowe schody na Podgórzu” czyli pomalowany kolorowymi farbami fragment chodnika przy ul. Tatrzańskiej powiększony ostatnimi czasy o fragment schodów w kierunku ul. Rękawka.
Dyskusyjną atrakcją jest Muzeum Podgórza znane jako Dom Historii Podgórza. Niezbyt duża i niezbyt interesująca placówka muzealna znajduje się w zabytkowym zajeździe Pod św. Benedyktem z lat 1780-1798. Było to jedno z pierwszych miejsc wyzwolonych spod austriackiej okupacji. Muzeum jest skromne i w naszej opinii nie należy do atrakcji, które koniecznie trzeba zobaczyć w Podgórzu. Znajdziemy w nim m.in. opakowania po wyrobach fabryki Kryształ.
Niektórzy internetowi blogerzy zaliczają do atrakcji Podgórza również… kładkę pieszo-rowerową Kładka Ojca Bernatka. Kładka spinająca dwie rzeki Wisły łączy Kazimierz z Podgórzem. Powstała w latach 2009-2010 w rejonie dawnego Mostu Podgórskiego. Kładka nazwana jest na cześć ojca Laetusa Bernatka zakonnika Zakonu Bonifratrów jednego z inicjatorów budowy cmentarza bonifratrów położonego w pobliżu. Na konstrukcji znajduje się balansujące rzeźby dyskusyjnej urody. Kładka przyczyniła się do rozwoju ruchu turystycznego w dzielnicy Podgórze i ul. Mostowej na Kazimierzu. Potwierdziła obawy o gentryfikację rejonu Podgórza przylegającego do kładki.
Miejscem wymienianym w niektórych internetowych przewodnikach po atrakcjach Podgórza jest stojący obok pomnik prezydenta Juliusza Lea przy zbiegu Józefińskiej i Nadwiślańskiej. To jeden ze słynnych prezydentów Krakowa ale pomnik jest z 2018 roku więc żadna z niego atrakcja, a większość turystów i tak nie wie kim był Juliusz Leo.
Kolejną z atrakcji Podgórza, którą naprawdę można sobie odpuścić, jest nieczynny kamieniołom wapienia czyli Kamieniołom Libana od 2022 roku będący użytkiem ekologicznym. W 1942 roku na terenie firmy wydobywającej wapień znajdował się Obóz Karny Służby Budowlanej. Dla fanów kina znajdują się tu pozostałości po scenografii z filmu Lista Schindlera.
Kolejną atrakcją, którą można sobie odpuścić w czasie zwiedzania Podgórza ale warto o nim wspomnieć jest jest Obóz Płaszów. Znajduje się tu wystawa plenerowa KL Plaszów na miejscu w którym znajdował się obóz pracy w latach 1942-1945. W okolicy można zobaczyć Szary Dom czyli willę będącą dawnym karcerem obozu czy też położony kawałek dalej prywatny dom znany jako Willa pod Skałą przy Heltmana 22 będący w czasie okupacji willą komendanta obozu Amona Gotha. W okolicy są relikty dawnego cmentarza żydowskiego. Można na nim zobaczyć relikty hali domu przedpogrzebowego projektu Adolfa Siódmaka. Są to miejsca ciekawe dla entuzjastów II wojny światowej ale nie dla zwykłych zwiedzających Podgórze.
Na zakończenie warto podkreślić, że Fabryka Emalia Oskara Schindlera przypisywana do Podgórza przez niektórych blogerów nie znajduje się w Podgórze tylko w tak zwanym Zabłociu, jest to obecnie obszar należący administracyjnie do dzielnicy Podgórze ale nie obszar Podgórza samego w sobie, podobnie jest w przypadku Zalewu Bagry.
Powiązane wpisy:
Willa Mira Kraków. Najładniejsza willa w Podgórzu?
Kopiec Krakusa w Krakowie. Cennik, dojazd i parking
Stary Cmentarz Podgórski w Krakowie. Historia i opis
Apteka pod Orłem w Krakowie. Cennik i historia
Kolorowe Schody Kraków. Gdzie są? Czy warto?
Fabryka Emalia Oskara Schindlera cennik, parking, zwiedzanie
Gdzie na spacer w Krakowie? Ciekawe miejsca
Co można zwiedzić na Wawelu za darmo? Darmowe atrakcje
Barbakan w Krakowie. Historia, bilety i ciekawostki
